22/12/2012
_
Դ. Սոկոլով
Ծույլ գետը
Կա’թ-կա’թ-կա’թ… կա~թ` տոթին, կա~թ` հովին, շոգի~ն, հովի~ն, օր ու գիշեր կա~թ-կա~թ-կա~թ: Մեկ ձյուն է, մեկ` անձրև… Ուզում ես հազար տարի ապրի, մեկ է` կյանքից բան չես հասկանա: Կամ էլ` մեկ էլ տեսար` մի բան հասկացար…Ամբողջ օրը` չորս պատի մեջ, ալարում ես մտածե~լ… ալարո’ւմ ես: Ալարում ես հաց ուտե~լ, հաց… ուտե~լ: Ալարում ես վեր կենալ, նույնիսկ պառկել ալարում ես: Տեսնես` ի՜նչ է պատահել. ծույլ- գե՜տն է վարարել…Ինչ էլ լավ է Ծույլ-գետի վրա~… Լողում եմ, լողում իմ Ծույլ – նավակով: Ինչքա՜ն լայն է, ինչքա՜ն խոր, լայն ու խոր, լայն… ու խոր: Ա’յ քեզ Ծույլ գետ… Էս ի՜նչ լավ է, լավ…Ես նավակով լողում եմ, լողում, թիակները պտտվո~ւմ են, պտտվո~ւմ: Շատ եմ ուզում մի ձուկ որսալ, հսկա մի ձուկ: Ալարում եմ մի ձուկ որսալ, հսկա մի ձուկ: Լավ կլիներ` ինքը ընկներ նավակի մեջ: Լավ կլիներ: Արի ու տես` ձուկն էլ մոտիկ չի գալիս: Տեսնես` ինչ է մտածում, որ մոտ չի գալիս: Կարող է` նա՞վն է բարձր: Արի փորձեմ մի բան անել: Կացինը վերցրի, նավը ծակեցի: Ջուրն էլ հոսեց ուղիղ նավի մեջ: Նավս էլ սուզվե՜ց ու սուզվեց, իջավ ջրի հատակը: Ձուկն էլ շուրջը` ծո՜վ: Դե լավ, ծով չէ, մի մե՜ծ գետ: Մնում է` պոչից բռնես, բռնես ու վերջ: Ախր ես էլ հավես չունեմ, այնքան չունեմ, որ ալարում եմ` ալարեմ: Պառկել եմ ու մտածում եմ: Մտածում եմ, թե ձկներին ոնց բռնեմ: Գտա…
_Է՜յ,_ասում եմ,_ ա’յ ձկներ, լողում եք ու լողում, լողակներդ ու պոչերդ եք շարժում, էդ ո՞նց է, որ չեք ալարում:
Ձկները բլթացրին ու մտածեցին. «Ճիշտ որ, հավես չունենք, ալարում ենք ալարենք»: Պոչերն էլ չշարժեցին, ծուլացան ու ալարեցին, իջա՜ն, իջա՜ն, իջան ջրի հատակը: Նավս լցվեց մի սար ձկով: Պառկել եմ ու ալարում եմ, ալարո՜ւմ եմ, ձուկն էլ` շուրջս` ալարում է, մեծերը` փորիս, փոքրերը` թաթերիս:
_Ըհը’, – մտածում եմ, – մի լիքը նավ ձուկ եմ բռնել, տուն գնալու ժամանակն է: Ինչպե՞ս գնամ, նավս ծակ է, թիավարել ալարում եմ: Որոշեցի էս Ծույլ-գետի խելքը ուտել: Ասում եմ նրան.
_Ծույլի’կ-մայրիկ, անուշիկ-քաղցրիկ, գրկեցի~ր ինձ, գրկիդ մեջ պահեցիր: Բայց, ո՞նց ասեմ, ես քեզ հարմար չեմ: Ամաչում եմ, բայց կասեմ` դատող-բանող տղա եմ. աշխատող ու աշխատող, վարում ու ցանում եմ, այնպես է լինում, որ գիրք էլ եմ կարդում, տառ եմ սովորում, մի քանիսն էլ արդեն գիտեմ: Աշխարհը շուռ գա, ես իմ գործը պիտի անեմ: Ամաչում եմ, որ ասում եմ, բայց ինչ անեմ, այդպիսին եմ…
Խոսքս դեռ չէի ավարտել, Ծույլ – գետն այնպես վախեցավ, այնպես բարկացավ ու ինձ նավիս հետ այնպես շպրտեց, այնպես շպրտեց, որ հայտնվեցի ոչ թե գետափին, այլ` տան շեմին: Էս ի՜նչ լավն է մեր Ծույլ գետը, էս ի՜նչ լավը…Տանն էլ լավ է: Ձկները` տնով մե՜կ: Փոքրերը` ոնց որ սոխակ, մեծերին էլ ձիերի պես` հեծնում ենք, քշում: Էս էլ Ծույլ-գետը:
Հեղինակն ու հեղինակը կամ հեղինակն` ինքն իր հետ
Քննադատ: – Չեմ հասկանում, ոնց կարողացար այդքան հաջողված հեքիաթ գրել: Պատմի’ր, թե ինչպես եղավ, որ այն հորինեցիր:
Հեղինակ: – Մի անգամ որոշեցի հիվանդ երեխաների համար մի սկավառակ հեքիաթ ձայանագրել: Ոչ թե սովորական, այլ` բուժիչ հեքիաթներ: Ամենադժվարն, իհարկե, սկսելն էր: Որոշեցի չլրջանալ, թեթև, աննկատ, առանց բարդացնելու մտնել և սկսել: Այսինքն` հենց սկզբից սկսել, հավանական լսողի իրավիճակի մեջ մտնել: Նախ հիշեցի, թե ես ինչպես եմ հիվանդացել…
Հեղինակ:- Մանուկ ժամանակ ես գժվում էի հիվանդանալու համար:
Հեղինակ:-Ահա, պառկած է երեխան, куксится… Եվ փոքր ծուլությունը մեծ է դառնում, երբ այն ոչ միայն քո մեջ է, այլև քո շուրջը` ամենուրեք: Այն հալվում-հոսում է, մասերը լուծվում-միախառնվում են, , բառերից ավելի շուտ ռիթմը, նախշն են մնում, ասես рябь… Վերջ, գետն ինքը հայտնվեց:
Հեղինակ: – Ի~նչ հետաքրքիր է…
Հեղինակ: – Դե~… ես հո հենց այնպես չխցկվեցի այդտեղ: Հետո ես ուզում այդ ամենը ինչ-որ տեղ տանել: Պետք էր վիճակից դուրս գալ: Ես, իբր թե իրավիճակը չփոխելով, կամաց-կամաց նավակն եմ բերում: Եվ իրավիճակը շարժվում է ներսից: Ինքն իրեն: Վերջ, գործողությունը գնաց: Եվ առանց կտրուկ թռիչքի հեքիաթի ավարտը արդեն լիովին ակտիվ է:
Հեղինակ: – Եվ ինչի± համար ես այդպես ուրախանում: Կարողացել ես ուրիշի վիճակից օգտվել:
Հեղինակ: – Է~, է~, է~… չէ’, այնտեղ, որտեղ իրավիճակը ճիշտ ես պատկերացնում, այնտեղ ոչինչ կեղծ չի լինում: Ձևականություն չկա: Ես ինքս եմ այդ վիճակի մեջ եղել: Ե’վ ծուլցել եմ, և’ առույգացել: Այնպես որ` ամեն ինչ ազնիվ է:
Ընդհանրապես հքիաթի սկիզբը շատ կարևոր է: Այն պիտի ճշմարիտ լինի: Մի գլխից մյուսը թռչելով` հեքիաթը ժամանակ և տարածություն չի ունենում սեփական իրականությունը սարքելու համար, և հասկանալի էլ չի, թե կեղծելու ինչ կարիք կա: Գլխավոր հերոսներով էլ, լավագույն դեպքում, զբաղվում է լսողը, դրա համար պետք է աշխատել: Դրա համար պետք է կարճ ու հասկանալի նկարագրել իր իսկ կյանքի բնույթը: Իսկ լավ լսողը նա է, ով աշխատում է ինքն իրեն ճանաչել: Երբ նա հեքիաթի էության մեջ է, գլուխն է տմբտմբացնում ` սա ախր ես եմ: Անձի նույնացում է տեղի ունենում: Լսողը, հատկապես երեխան, հետագայում էլ կիսում է հեքիաթի հերոսի ճակատագիրը:
Իսկ ինչպես են սկսում սովորական հեքիաթները: Մահանում է թագավորը: Երեխաներին անտառ են տանում: Մի խոսքով` դասական հեքիաթների մեծ մասը, մեղմ ասած, տխուր սկիզբ է ունենում: Նույնիսկ այնպիսի իրավիճակներ են պատահում, որ մեր` մեծերիս պատկերացմամբ դա ողբերգություն է:
Ա~, դա արդեն հետաքրքիր է: Ինչի± համար է դա: Առայժմ այդ մասին չենք խոսում: Միայն ենթադրենք, որ հեքիաթ հորինելը բոլորովին էլ հեշտ գործ չէ, և այն բոլորովին էլ հենց այպես չի ստեղծվում: Համենայնդեպս, ժողովրդական հեքիաթը, որը փորձում է պարզաբանել մարդկային կյանքի ամենատխուր կողմերը: Հեղինակային հեքիաթը կարող է այդ գործով չզբաղվել, իրականում աշխատում է դրանից հեռու մնալ:
***
Քննադատ: – Գիտե±ս, §Ծույլ գետը¦ գուցե քո գրած հեքիաթներից ամենահետաքրիր հեքիաթն է: Հետաքրքիր է, այն նույնպես հոգեբանական բոլոր սկզբունքներով ես նախագծել:
Հեղինակ: – Ի~չ ես ասում, այդպիսի բանը չի նախագծվում: Պարզապես մի անգամ ես երդվեցի գովերգել մարդկային բոլոր մերժվող և վատաբանվող զգացմունքներն ու արատները: Սկսեցի ծուլությունից, և դա առաջին փորձն էր: Մոտակա ժամանակներս ես կգովերգեմ կատաղությունը, ագահությունը, վախերը, տխրությունը, դեպրեսիաները, անձի երկվությունը և այլն:
Քննադատ: – Լսի’ր, ի~նչ ես դուրս տալիս: Տխրությանը, դեպրեսիային ի~նչ գովք:
Հեղինակ: – Իսկ ծուլությանը ի±նչ գովք:
Քննադատ: – Դե, մի’ ասա, ծուլությունը հաճելի բան է, այն թմրություն-հանգստություն, հասկանո՞ւմ ես… Հա էլի, թմրություն
Հեղինակ: – Իսկ կարո±տը: Մտածի’ր, ինչպես ենք կարոտում մեր անմեղությունը, երբեմնի փառքը: Մանկության կարոտի մասին էլ չեմ խոսում:
Քննադատ: – Իսկ դեպրեսիա±ն…
Հեղինակ: – Դեպրեսիան, գուցե ոչ կլինիկականը, այլ նորմալ երիտասարդական փոքր դեպրեսիան մարդկանց խմբի համար հիմնական շարժիչ ուժերից է: Եթե նույնիսկ ոչ առաջ, գենե ինչ-որ ուղղությամբ: Բայց այստեղ նույնիսկ դա չէ կարևորը: Պարզապես ես կարծում եմ, ո’չ, համոզված եմ, մեր կրքերից և իրավիճակներից ցանկացածը ապահովված է լուրջ հոգեկան §վալյուտայով¦: Դա, նախևառաջ էնէրգետիկ վալյուտան է, այսինքն` էներգետիկայի յուրօրինակ աղբյուր, որին միայն դեպրեսիվ վիճակն է հասու: Երկրորդ` դա կյանքի այլընտրանքային պատկերացման վալյուտա է, այսինքն`յուրահատուկ, սովորաբար լիովին զարգացած և մտածված տրամաբանություն: Իսկ ես այդ այլընտրանքի հեղինակն եմ: Ես կարծում եմ, որ նյութի վերաբերյալ ոչ թե մեկ, երկու, այլ միլիոն վերաբերմունք պետք է ունենալ:
Քննադատ: – Չե±ս ձանձրանում այդքան հորինելուց:
Հեղինակ :-Դե, եթե ակտիվորեն չփակես աչքերդ և նավակիդ մեջ փոքր անցք չբացես, միևնույն է, նրանք իրենք կլցվեն քո նավակ:
Քննադատ: – Հենց իրենք էլ կլցվեն, հա±:
Հեղինակ: – Այո’, հենց այդպես: Կգան ու կտեղավորվեն:
«Ծույլ գետը» 5 տարեկանների խմբում
_Էս գետն էնքան ծույլ էր, որ մի չոփն էլ ալարում էր քշել:
_Ձկներն էնքան ծույլ են, որ ալարում են ամողջ կյանքում մի բառ ասեն:
_Ա~, լավ է, որ ծույլ ենք, կալարենք սենյակը թափթփել:
_Չէ~, որ շատ ծույլ լինենք, չեմպիոն չենք դառնա:
_Էս ծույլը շատ էլ լավ մարդ է, ձև չի անում:
_Ա~, ալարում եմ` խոսեմ, թե չէ կասեի ինչ է ծույլը:
Ծույլը` 9 տարեկանների մոտ
Ես կարծում եմ, որ ծուլությունն ապրում է ամպերի մեջ, որովհետև երբ ծուլանում եմ, նստում եմ պատուհանի մոտ և նայում նրանց:
Իմ կարծիքով ծուլությունն ապրում է քարերի մեջ, որովհետև քարերը միշտ անշարժ կանգնած են: Ծուլությունն էլ քարի պես ծանր է և ալարկոտ: Այն սիրում է անշարժ պառկել արևի կամ անձրևի տակ ու ոչինչ չանել:
Ծուլությունն ապրում է մարդկանց մեջ, որովհետև մարդիկ ամենածույլն են: Ծուլությունն էլ ամենաշատը սիրում է մարդկանց մեջ մտնել ու նրանց ծույլ դարձնել: Նա մեկ-մեկ իմ մեջ էլ է մտնում, ու ես ալարում եմ իրեն քշել: Իմ ծուլությունը արևն է տանում: Նա իր շողերը գցում է վրաս ու ծուլությունս արևի մեջ է մտնում: Արևը ծուլանում է ու հեռանում է քնելու:
Ծուլությունը լավ բան է, որովհետև մարդկանց թույլ է տալիս երազել ու հանգստանալ: Վատն է, որ հենց գալիս է, չի գնում: Պետք է զոռով քշես:
Ծուլությունը շատ է սիրում քարերի տակ պառկել: Երբ ես ծուլանում եմ, պապիկս իմ ծուլությունը ճանճասպանով է քշում:
Ծուլությունը հա´մ բարի է, հա´մ չար: Երբ բարիանում է, մարդկանց չի խանգարում, երբ չարանում է, գալիս է ու ամեն ինչ փչացնում:
Ծուլությունը սիրում է մարդկանց: Նա բարի է, որովհետև չի թողնում, որ մարդիկ հոգնեն: Նա իմ վատ ընկերն է: Միշտ փորձում է խանգարել ու չի թողում ոչինչ անել: Բայց իմ ընկերն է:
Ծուլությունն այն է, երբ խոսում ես ու ոչինչ չես անում: Ուղղակի ուզում ես ուտել, սուրճ խմել, զբոսնել, խաղալ: Նա հաճելի է: Ես նրան սիրում եմ: Ծուլությունը ծույլ է, թմբլիկ ու կարմիր:
Ծուլությունը սև է, որովհետև սևը ծույլ գույն է:
Ծուլությունը նման է կարմիր գույնի, որովհետև սխալներն ուղղում են կարմիր գույնով:
Ծուլությունը գալիս է անտառից, որովհետև անտառը մութ է և ալարում է իր գույնը բացել:
Ծուլությունը գալիս է ուղեղից, մարդու խելքից, երկնքից, որովհետև նա ապրում է լուսնի հետ, իսկ լուսինը սառն է:
Ծուլությունը գալիս է Ծուկլայից, որովհետև Ծուկլան ծույլիկների աշխարհն է: Գալիս է ծաղիկների մոտից, քանի որ ծաղիկները հետո թոռոմում են :
Ես ծուլանում եմ, երբ մայրիկս ծուլանում է, երբ դպրոց չեմ գնում:
Ծուլանում եմ , երբ մտքերով եմ:
Մեր դասարանում ծույլ է տետրը, քանի որ նա դաս չի անում, ծույլ են ծաղիկները, որոնց միայն ջրում են , խնամում, բայց իրենք չեն շարժվում:
Ծույլ է ավելը, որովհետև այն խաղում է ցեխերի, աղբի հետ:
Մեր դասարանում ծույլ է պարանը, որովհետև մենք ինչ անում ենք, նա չի անում:
Շատ ծույլ է պահարանը, որն ամբողջ օրը կանգնած է, ծույլ է ակլատիզը, որի փետուրներն ամեն օր պոկվում են, ավելը, որը մաքրությունից բացի բան չի անում:
10-12 տարեկանների «Ծույլը»
Ես համաձայն չեմ, մեկ-մեկ բոլորս էլ ծուլանում ենք, բա ո~նց...
Ես լվացվել չեմ սիրում, ալարում եմ, ծորակը բացում եմ, կանգնում, տանեցիք կարծեն, թե լվացվում եմ, հետո ծորակը փակում եմ և առանց լվացվելու դուրս գալիս լոգարանից:
Ծուլությունը սև գույն ունի, որովհետև գիշերվա պես պարապ ու քնած է:
Ծուլությունն անգույն է, որովհետև աննկատ է գալիս:
Ծուլությունն այն է, երբ ալարում ես առավոտյան անկողնուց վեր կենալ:
Դասարանի ամենածույլ առարկաները պատերն են:
Մեկ-մեկ որ ալարում ես մի բան անել, հեշտ ձև ես գտնում:
Հեքիաթից հեքիաթ է ծնվում
Ծույլը
Լինում է, չի լինում մի տղա: Նա շատ է սիրում տեղ գնալ, բայց, ալարում է քայլել: Ալարելն ալարում է, բայց ուզում է տեղ գնալ: Մտածում, մտածում է ու… Ավտոմեքենա է հայտնագործում: Հիմա էլ ալարում է բակ իջնել, որ ավտոմեքենա նստի: Ալարում է, ու վերելակ է հայտնագործում: Իջնում է, նստում ավտոմեքենան ու գնում: Ճանապարհին տեսնում է իր նման մի մարդու: Այդ մարդը նրան հարցնում է.
_Չե՞ս ալարում` շնչում ես:
_Ալարում եմ, բա ինչ եմ անում: Մոռացել էի, որ պիտի չշնչեմ:
Սկսում է չշնչել ու քիչ է մնում մեռնի: Միշտ չէ, որ ծույլը լավ խորհուրդ է տալիս:
Ծույլը
Մի օր ինձ համար հանգիստ պառկել եմ, ալարում եմ տեղիցս շարժվել, նայել, խոսել նույնսկ` քնել: Հանկարծ աչքերս փակվեցին ու հանդիպեցի Ծույլին: Ես նրան հյութ հյուրասիրեցի: Էս անպետքը ալարում է խմել, ասում է.
_ Կխմացնե՞ս, լա~վ էլի:
Մեղքս եկավ, ուզում եմ խմացնել, բայց ես էլ եմ ալարում: Մեկ էլ թե.
_ Ջուր եմ ուզում:
Այ քեզ բա~ն: Ալարում եմ, որ ասեմ` դե գնա խմի, էլի:
Հայտնվում է մայրիկս ու ասում.
_Վե’ր կաց, գնա դպրոց:
Իսկ Ծույլն ասում է.
_Մի’ գնա, պառկի’ր քեզ համար: Չէ՞ որ ինձ հետ շատ լավ է:
Չգիտեմ` ում լսեմ: Մե’կ մայրս, մե’կ Ծույլը: Ձայները խառնվել են: Ալարում եմ լսել:
Վա~յ, էս ո՞վ է ձայնը գլուխը գցել: Արթնացա: Ժամացույցն էր:
Ծուլը մեր դասարանում
Մի օր Ծույլը եկավ մեր դասարան: Նա բոլորին ծուլացրեց և բոլորը ծույլ դարձան, նույնիսկ ընկեր Նառան: Երբ դասն սկսվեց, ընկեր Նառան ալարում էր խոսել, մենք էլ ալարում էինք կարդալ, գրել, անգամ ալարում էինք չարություն անել: Սկսեցինք գրիչներին համոզել, որ մեր փոխարեն գրեն, բայց չգրեցին: Գրի’չ, ծո’ւյլ գրիչ: Էսպես ալարելով նստել էինք, մեկ էլ ներս մտավ ընկեր Բլեյանը: Ծույլը որ նրան տեսավ, պուկ փախավ:
Ծույլ Ծույլը
Լինում է չի լինում մի Ծույլ է լինում: էս Ծույլը ալարում է խոսել:
_Է~յ, գրի’չ, դու գրիչ, վեր կաց ծույլի մասին գրիր:
Եվ գրիչը վեր է կենում ու սկսում գրել: Արագ, գեղեցիկ, առանց ջնջումների:
_Հե~յ, ձի’, արի ինձ տուն տար:
Ձին գալիս է, Ծույլին տուն տանում:
_Հե~յ, Արև’, արի քո շողերով դուռը բաց արա:
Արևը գալիս է դուռը բացում:
- _Է~յ, մահճակա’լ, արի ինձ քնեցրու:
Մահճակալը գալիս է, Ծույլին քնեցնում: Ծույլը քնում է մուշ-մուշ: Իսկ ո՞վ է նրան արթնացնելու…
Այ էսպես
Մի օր հաց ուտելիս ինձ այցելեց ծուլությունը, և ես սկսեցի ալարել: Ալարում եմ ու մտածում. «Երանի այս հացը ինքն իրեն վեր կենար և մտներ բերանս, ինքն իրեն ծամվեր ու կուլ գնար»: Պարզվեց էս հացն ինձնից ալարկոտ էր, ու էդպես էլ մնացի սոված: Ծուլությո´ւն, դու մեզ չես խանգարի զրուցել քո մասին: 8 տարեկաններ
Կարծիք գրել