Խաղադարան 2

Խաղադարան 2

Հիշողության, ուշադրության և այլ զարգացնող խաղեր

 Հողաթափեր

 Երեխաները կիսաշրջանաձև նստում են, յուրաքանչյուրն հանում է իր հողաթափերից մեկը և  դնում կիսաշրջանի կենտրոնում:  Ընտրում են իրենցից մեկին: Նա մոտենում է հողաթափերի բուրգին, բարձրացնում է մի հողաթափ, ուշադիր նայում  ընկերների ոտքերին և որոշում` ումն է իր ձեռքի հողաթափը: Հողաթափի տերը ձեռքը  բարձրացնում է, վերցնում է իր հողաթափը և հագնում:

• Խաղացողները բաժանվումեն զույգերի: Զույգերից յուրաքանչյուրը հանում է իր մի հողաթափը, դնում կենտրոնում: Բոլորի մի հողաթափը կենտրոնում է, մեկը` հագին: Խաղավարի հրահանգով զույգի մեկը գտնում է իր ընկերոջ հողաթափը, հագցնում, հետո մյուս ընկերն է իր զույգի հողաթափը գտնում, հագցնում:
• Հետագայում խաղն ավելի է բարդացվում: Խաղացողները զույգերի են բաժանվում և կիսաշրջանաձև նստում: Միմյանց  հողաթափերը   «ուսումնասիրելուց» հետո հանում են դրանք և հավաքում կենտրոնում, այնպես, որ հողաթափերի կույտ ստացվի: Խաղավարի հրահանգով ամեն զույգից մեկը կույտից հանում է իր ընկերոջ հողաթափերը և հագցնում նրան: Նույն բանն անում է զույգի մյուս անդամը: Հաղթում է այն զույգը, որն առաջինն է հագնում հողաթափերը:

Գունախաղ

Անհրաժեշտ նյութեր` նախորդ աշխատանքներից մնացած գունավոր թղթերի կտորներ, սպիտակ  թղթեր, գուաշներ, վրձիններ

Դաստիարակը յուրաքանչյուր խաղացողի  առաջարկում է վերցնել 2   տարբեր գույնի և մի սպիտակ թուղթ: Սպիտակ թղթի  երեսը  ամբողջովին ներկում են իրենց ընտրած  թղթերի  գույներով:

Ներկելիս գույները կարող են խառնվել:

Հետո երեխան փորձում է պատմել, թե ինչ է ստացվել իր աշխատանքից, ինչի է նման, ինչ տրամադրություն կա նկարի մեջ…: Դաստիարակը ձայնագրում է   երեխաների մեկնաբանությունները:

Այնուհետև գույները աստիճանաբար շատացնում են:

Բառ-մնջախաղ

Խաղացողները բաժանվում են երկու խմբի: Մի խումբի անդամներից մեկը բառ է պահում մտքում և դաստիարակի ականջին ասում է իր պահած բառը: Հետո մնջախաղով ցուցադրում է այդ բառի իմաստը՝ նմանակում է, ցույց է տալիս գործառույթ(ներ)ը… Եթե իր թիմի անդամները գուշակում են բառը, խաղը շարունակում է նույն թիմի մի ուրիշ անդամ: Եթե սխալվում են, խաղը շարունակում է մյուս թիմը:

•  Եթե խաղացողները փոքր են կամ դեռ անփորձ, կարելի է բառերի քանակը սահմանափակել որևէ հատկանիշով, ասենք՝ մտապահում են միայն կենդանիների անուններ կամ երաժշտական գործիքներ…   

 Հականիշներ

/մնջախաղ/

Խաղացողները նստում են շրջանաձև: Դաստիարակը ներկայացնում է խաղը` ամեն երեխա մի բառ է պահում մտքում: Ով որ կենտրոն է գալիս,  դաստիարակի ականջին ասում է իր պահած բառը: Այնուհետև մնջախաղով ցույց է տալիս իր պահած բառը: Ով գուշակում է բառը, նա   ասում է նաև  այդ բառի  հականիշը: Հետո նա է կենտրոն գալիս,   դաստիարակի ականջին ասում է իր պահած բառը և հականիշը, մնջախաղով ցուցադրում իր բառը: Խաղը նույն կերպ շարունակվում է: 

Մեկը լսում է, մյուսը` տեսնում

Երեխաները խաղում են զույգեր կազմած: Զույգերից մեկը լինում է ՙ« լսող » է,   մյուսը` տեսնող: Խաղավարը լսողի ականջին թաքուն ինչ – որ զգացմունք արտահայտող ձայն է հանում, օրինակ` լացի ձայն կամ անհրաժեշտ բառն է ասում, այնպես, որ զույգը չլսի: Յուրաքանչյուր զույգում լսողները՚ մնջախաղի միջոցով փորձում են ՙ«տեսնողներին՚» հասկացնել դրան համապատասխան բառը` լացը:

Գուշակելու դեպքում զույգերը փոխատեղվում են` «լսողները՚» դառնում են «տեսնողներ» և հակառակը: 

Նվերներ

Երեխաները շրջան են կազմում, խաղավարը առաջարկում է յուրաքանչյուրին մտածել որևէ նվեր` աջ կողքի ընկերոջը նվիրելու համար: Հաշվերգով որոշում են առաջին նվիրատուին: Նա մնջախաղով ցույց է տալիս, թե ինչ է ուզում նվիրել իր աջ կողմում կանգնած ընկերոջը: Նվեր ստացողը չի գուշակում, թե ընկերն ինչ նվիրեց, նա էլ մնջախաղով ուրիշ նվեր է փոխանցում ի՛ր  աջ կողմում կանգնածին:

Նվերները միանման չպիտի լինեն, եթե խաղացողը կրկնում որևէ մեկի նվերը, նա խաղից դուրս է մնում  կամ փոխում է նվերը:

• Խաղի զարգացում՝  նվեր ստացողը գուշակում է, թե ընկերն ինչ է իրեն նվիրում:

 Ամենա–ամենա

Խաղացողները շրջանաձև նստում են: Շրջանի կենտրոնում` աթոռին թղթեր են դրված, որոնցից յուրաքանչյուրի  վրա մի հանձնարարություն է գրվածգ

-Ո՞վ արագ կհանի և կհագնի իր կոշիկները:

-Ո±վ կարող է ավելի երկար կանգնած մնալ մեկ ոտքի վրա:

-Ո՞վ կարող է երկար նայել ընկերոջ աչքերի մեջ ու չծիծաղել:

–  5 լեգոները ո՞
վ ավելի շուտ  կշարի օղակի մեջ:

Խաղում են զույգերով: Խաղավարը կենտրոն է հրավիրում առաջին զույգին: Նրանք մի թուղթ են ընտրում, դաստիարակը կարդում է առաջադրանքը, զույգը կատարում է այն:  Երեխաներն են որոշում, թե ով է հաղթել: Հաղթողին որևէ մրցանակ են տալիս:

Հետո  խաղը զարգացնում են: Խաղացողները բաժանվում են 2 խմբի: Խաղավարը ամեն խմբից մի խաղացող է կանչում: Նույն կերպ մրցում են: Հաղթողը իր խմբի համար միավոր է շահում: Ամեն միավորի համար խումբը  մի փայտիկ կամ խաղալիք է ստանում: Վերջում հաշվում են, որ խմբի փայտիկները ավելի շատ լինեն, այն խումբն էլ հաղթում է:

 Ճիշտ հավաքել նկարը

  Խաղում են  կա՛12,  կա՛մ 18,  կա՛մ 24 հոգով. (թիվը պիտի բաժանվի 6-ի): Անհրաժեշտ նյութերª նկարներ, որոնք բաժանված են 6 մասի, դրանք սաների նկարած նկարներն են: :

Խմբեր են կազմում` խմբում` 6 հոգի: Վերցնում են խմբերի թվով նկարներ, որոնք բաժանված են 6 մասի: Խմբի ուրաքանչյուր երեխայի տրվում է նկարի 1/6 մասը: Խմբերը հավաքում են նկարը: Հաղթում է այն խումբը, որն արագ կհավաքի իր նկարը:

Նկարների մասերը ավելացվում են`  նկարը բաժանում են  6-ից ավելի մասերի:

• Կտրտված նկարները խառն են բաժանվում: Խումբը հավաքվում է ըստ նկարի` նույն նկարի մասն ստացած երեխաները ընտրում են իրար, մի խումբ են դառնում և հավաքում նկարը:

Առեղծվածների արկղ

Անհրաժեշտ նյութեր`  միջին չափի արկղ, քարերի, կաղինի, խխունջների, փետուրների կամ երկրաչափական մարմինների` խորանարդի, բուրգի, գնդի, կոնի  կամ այլ զույգեր:

Առարկայի զույգից մեկը դնում են արկղի մեջ, իսկ մյուսը՝  սեղանի վրա: Խաղացողը ձեռքը մտցնում է արկղի մեջ և շոշափելով գուշակում, թե սեղանի առարկաներից որի զույգն է ինքն արկղում բռնել: Ապա նայելով սեղանի վրայի նույն առարկային`   նկարագրում է արկղի միջի առարկայի կառուցվածքը: Այդ ընթացքում պետք է երեխային հարցնել՝ առարկան փափուկ է, թե կոշտ, խորդուբորդ է,  թե հարթ, սառը, թե տաք, գնդաձև է, թե ոչ… Վերջում պարկի առարկան հանում է և դնում զույգի կողքին:

 Ով ում շորն է հագել

Երեխաները նստում են շրջանաձև և ուշադիր նայում են միմյանց հագուստներին: Փորձում են հիշել, թե ով ինչ է հագել: Երեխաներից մեկը դուրս է գալիս  սենյակից: Երկու մասնակից   իրար հետ փոխում  են հագուստները: Հետո կանչում են դրսում   գտնվողին: Նա պետք է որոշի, թե ով ում   հագուստն է հագել:

• Հետագայում խաղը զարգացնում են. հագուստները կփոխեն երեք, չորս մասնակից:

Ինչ եմ ասում  

Անհրաժեշտ   պարագաներ ` աթոռներ:

Խմբում   պետք  է  լինի   ամենաքիչը   6   խաղացող:  Բացի    մեկիցª   բոլորը  նստում    են   աթոռներին:  Աթոռները   դասավորված   են  կիսաշրջանաձև:

Կենտրոնում  կա   3  աթոռ ,  որոնցից   մեկի   վրա   նստած  է   երեխաներից   մեկը : Նա   ասում  է  օրինակ՝

_Ես  այգի    եմ :

Առաջին աթոռին նստած խաղացողը նստում է  նրա կողքի ազատ   աթոռին և   ընկերոջ ասած մտքի հետ տրամաբանական կապ ունեցող ուրիշ միտք է ասում.

_Ես նստարան եմ:

Մյուս խաղացողը  նստում  է երրորդ  աթոռին   և   ասում,  օրինակ՝

_ Ես  այգի մաքրող   եմ: (Ես թուփ եմ: Ես ծառ եմ: Ես տերև եմ: )

Այգի – խաղացողը պետք է ընտրի երկուսից մեկին, օրինակ.

_ Ես ընտրում եմ նստարանին:

Այս երկուսը նստում են մյուս խաղացողների մոտ: Մեջտեղի աթոռին մնացած խաղացողը `  «նստարանը», նոր բան պետք է մտածի: Օրինակ՝  «Ես կարի մեքենա եմ»:

Այս անգամ երկրորդ աթոռին նստած երեխան է նստում նրա կողքին և ասում, օրինակ՝

_ Ես ասեղ եմ:

Խաղն այսպես շարունակվում է:

• Հնարավոր այլ տարբերակ` Խաղում են շրջան կազմած:  Մեկն ասում է, ասենք, «Ես կայծակն եմ»:

Կողքինը պետք է   շարունակի, ասենք՝ «Իսկ ես անձրևն եմ»:

Երրորդը շարունակում է թեման, օրինակ՝ «Ես մեծ ամպն եմ»: Հաջորդը պետք է  ասի.

_Իսկ ես աշունն եմ:

Եվ այսպես՝ մինչև վերջ: Խաղից դուրս է գալիս նա, ով կ շփոթվի և արագ չի գտնի որևէ տրամաբանական շարունակություն: Երբ խաղն հասնում առաջին խաղացողին, թեման փոխվում է, օրինակ` ես փողոց եմ:

             «Այո»  և «ոչ»  չասել, սևը   սպիտակի հետ չշփոթել

Խաղավարը   առաջարկում   է  երեխաներին   խաղալ  հարց  և  պատասխան: Երեխաները  հարցերին կարող  են  տարբեր  պատասխաններ տալ,  բայց  պետք   է  մի  կանոն իմանան` չի   կարելի  արտասանել   արգելված  բառերը.  օրինակ՝ «այո», «ոչ», «սև», «սպիտակ»    կամ  ըստ   պայմանավորվածությանª   այլ   բառեր:

Խաղավարը   այնպիսի   հարց   պետք  է  տա,  որը  կենթադրի   արգելված   բառի   օգտագործումը,  օրինակ.

_Ի՞նչ  գույնի  է   բժշկի   խալաթը:

Երեխան   պետք  է  այնպիսի   պատասխան   տա, որ  չխախտի   կանոնը. կարող է պատասխանել`

_Ձյանգույնի: Սխալվելու  դեպքում   խաղացողները   փոխվում   են:   Խաղը   պետք  է սկսվի   մեկ   արգելված   բառից, հետո արգելաված բառերը կարող են 2-3-ը լինել: 

 Մատ  ճանաչել

Խաղացողները լայն բացում են ձեռքերի մատները, ձեռքերը պահում են դեմքին հավասար և արտասանում.

_Ուլուլիկ, ուլկե-մերիկ,

Էրկեն տաճիկ:

Ապա ձախ ձեռքով հերթով բռնելով աջ ձեռքի մատները ` ասում.

Բութմատն ասաց.

_ Գայլը եկավ:

Ցուցամատն ասաց.

_Որտեղի՞ց եկավ:

Միջամատն ասաց.

_Սարից եկավ:

Մատնեմատն ասաց.

_Վեր կացեք` փախչենք:

Ճկույթն ասաց.

_ Պստլիկ եմ, ճստլիկ եմ, ոտիկ չունեմ, թևիկ չունեմ, ինչպե՚՞ս  փախչեմ:

Գտի’ր    կորած     խաղալիքը

 

 Սեղանի       վրա՝     երեխայի   դիմաց,   դասավորում  են   3-4 խաղալիք: Երեխային առաջարկում են ուշադիր նայել, որից հետո  նա  շրջվում  է, իսկ խաղավարը       թաքցնում  է խաղալիքներից      մեկը:      Երեխային     առաջարկվում է շրջվելուց   հետո   գուշակել, թե որ  խաղալիքը չկա:  Եթե    պատասխանը ճիշտ է, ապա խաղացողը փոխվում է: Խաղալիքները աստիճանաբար ավելացնում են:

•   Եթե երեխան հեշտությամբ հաղթահարում է առաջադրանքըª  մինչև 10-12   և ավելի    խաղալիքներով, կարելի   է   խաղը բարդացնել` փոխելով   խաղալիքներն   այլ     առարկաներով,   պատկերված   նկարներով:
• Հնարավոր այլ տարբերակ: Առաջարկեք  երեխային հիշել խաղալիքների            դասավորության հերթականությունը (որը որից հետո է դրված), որից հետո երկու (կամ ավելի) խաղալիքներ տեղափոխեք և առաջարկեք գուշակել, թե որ խաղալիքն է տեղափոխած:

Ո՞վ   կհավաքի

 

Խաղավարը  5  տարբեր առարկաներ է դասավորում    սեղանին: Այնուհետև խառնում է: Խաղացողը,  աչքերը  փակ,  արագ սկսում  է  հավաքել  բոլոր  առարկաները  նախկին հերթականությամբ: Խաղավարը փոխում է  առարկաների հերթականությունը և նոր առաջադրանք  տալիս  մյուս խաղացողներին:

Զիգզագ

Անհրաժեշտ  պարագաներ`  գրատախտակ , կավիճ, թուղթ, մատիտ կամ գրիչ:

Խաղավարը  իր  նոթատետրում   նկարում    է  5 – 6  տարբեր ուղղություններ ունեցող գծեր: Նա գրատախտակին   նկարում  է   առաջին  գիծը:  Եբ  հաջորդ    գիծը   նկարում  է, ջնջում   է   նախորդը: Երբ  ջնջում  է  վերջին   գիծը,   խաղացողները  թղթի վրա փորձում  են հիշել,  թե  ինչ  դիրքերով գծեր են եղել` վերականգնել զիգզագը  (սկզբում կարելի է նշումներ կատարել, հաջորդ անգամ խաղում են առանց նշումների):    Խաղավարը     հանեմատում    է  այդ  գծերի դիրքերը  իր   մոտ  նշված   գծերի դիրքերի  հետ:

Հաղթում   է  այն   երեխան,  որը   ճիշտ    է   նկարել   գծերի   ուղղությունները:

Բղավոցներ–փսփսոցներ–լռոցներ

Անհրաժեշտ պարագաներ՝ գունավոր թղթեր:

Կարմիր, դեղին, կապույտ թղթերի վրա նկարում են խաղացողի ձեռքեր և նկարը  կտրում, փակցնում են որևէ ձողի վրա՝ բռնելու համար: Դրանք ազդանշաններն են: Պայմանավորվում են, որ  կարմիր ձեռքը «բղավոցի»    համար է,  կարելի է բղավել, ուժեղ աղմկել, թռվռալ, դեղին ձեռքը` «շշուկի», նշան է, պետք է փսփսոցով խոսել, հանդարտ տեղաշարժվել, կապույտ ձեռքը` «լռության» ազդանշան է,

Երբ խաղավարը բարձրացնում է համապատասխան ազդանշանը, մասնակիցները համապատասխան վարք են դրսևորում:

  Ջրային ֆուտբոլ

Անհրաժեշտ պարագաներ` լոգարան կամ փչովի լողավազան,  ջուր, սեղանի թենիսի գնդակ, կպչող ժապավեն

Լոգարանը կամ լողավազանը լցնում են ջրով: Լոգարանի  կամ լողավազանի հանդիպակաց պատերին կպչող ժապավենով առանձնացնում են դարպասները: Բաժանվելով երկու խմբերի, երեխաները նստում են լոգարանի մոտ կամ խաղում են լողավազանում:  Նրանք  փչում են  գնդակների վրա, որպեսզի, ուղղելով նրանց հակառակորդի  դաշտը, գոլ խփեն:  Փչելու փոխարեն երեխաները կարող են մատերով կտացնելով տեղաշարժել գնդակները:

Երաժշտական օղակներ

 

Անհրաժեշտ պարագաներ` մասնակիցնների թվից  մեկով պակաս մարզական օղակներ, երաժշտական ձայնագրություն:

Խաղավարը դասավորում է օղակները սենյակի հատակին: Ամեն օղակի մեջ մի երեխա է կանգնում: Մեկը դառնում է օղակ չունեցող: Հենց երաժշտությունը միացնում են, մասնակիցները սկսում են պարել, թռչկոտել մի օղակից մյուսը` փոխելով տեղերը: Երբ անջատում են երաժշտությունը, յուրաքանչյուրն արագ գտնում է իր  նախկին օղակը: Օղակ չունեցողը կանգնում է ուշացողի օղակում`գրավում է այնգ եթե չի կարողանում դա անել, նա օղակ չունեցող է մնում: Դուրս մնացած խաղացողը դառնում է օղակ չունեցող: Խաղը շարունակվում է նույն պայմանով:

Ծիածան

 

Անհրաժեշտ պարագաներ` տարբեր գույների մոտավորապես թաշկինակի չափսով ոչ մեծ կտորներ ` դեղին, կարմիր, կապույտ, կանաչ, այնպես, որ ծածկի երեխայի գլխամասը, երաժշտական ձայնագրություն:

Յուրաքանչյուր մասնակից ընտրում է իր համար  որևէ գույն, որին համապատասխան կտորը դրվում է երեխայի գլխին: Խաղավարը  սենյակում իրարից հեռու տարբեր •ույների  կտորներ է դասավորում, երբ հնչում է երաժշտությունը, բոլորը սկսում են պարել` հետևելով, որ այդ կտորները չընկնեն գլխներից: Երաժշտության դադարի ժամանակ բոլորը վազում են իրենց  համապատասխան գույնի կտորի մոտ: Եթե կտորը գլխից ընկնում է, խաղացողն այն վերցնում է դնում գլխին:

• Խաղը խաղում են նաև խմբով` կարմիրներն իրենց անկյունը կամ տարածք են ունենում, կ կանաչները` իրենց…

Հաղթում է այն խումբը, որն ավելի արագ է հավաքվում իր տարածքում: Խաղն ավելի արդյունավետ է դառնում հեծանիվներով խաղալիս: Այս դեպքում երեխաները կտորի փոխարեն համապատասխան գույնի գլխարկ են դնում:

Տարածքները կարելի նշել համապատասխան գույնի դրոշակով:

• Այս խաղը խաղում են նաև «գունավոր» օրերին:

Մոխրոտիկը 

Անհրաժեշտ պարագաներ` սեղան, նեղ բերաններով երկու շիշ,  շատ ոլոռ

Խաղի ընթացքը` Երեխաները բաժանվում են երկու հավասար խմբի:

Յուրաքանչյուր խումբ կանգնում է իր շշի մոտ: Խաղավարի    ազդանշանով յուրաքանչյուր խմբի առաջին երկու երեխաները սկսում են ոլոռը լցնել իրենց շշերի մեջ: Մի քանի վայրկյան անց երեխաները խաղավարի  ծափով իրենց տեղը զիջում են հաջորդ երկու   խաղացողներին: Խաղի վերջում համեմատում են շշերում լցված ոլոռների քանակը: Որ խմբի ոլոռները շատ լինեն, այդ խումբն էլ կհաղթի: