Խաղադարան. առավոտյան, ողջույնի խաղեր

 Մանկական խաղադարան 1

Խաղացեք նախակրթարանում, կրտսեր դպրոցում… Իրար հաճելի խոսքեր փոխանցեք խաղալով…

 Խաղեր 0-12 տարեկանների համար

և նրանց համար, ովքեր սիրում են խաղալ

Խաղադարանում նշված չեն խաղերը խաղացողների տարիքային խմբերը, որովհետև դրանք կարող են խաղալ տարբեր տարիքի երեխաներ, խաղացող խումբը կարող է տարատարիք լինել: Շատ բան կախված է նրանից, թե ինչպիսին է խումբը:

 Առավոտյան կամ բարի լույսի խաղեր

Առավոտյան խաղերը միմյանց հետ ծանոթանալո (եթե խումբը նոր է կազմավորվել), իրար ողջունելու, հաճելի դրական զգացումներ փոխանցելու, մկանները բացելու համար են:

Սովորություն ենք ձևավորում` ամեն առավոտ՝ դասարան մտնելիս իրար, բոլորին բարի լույս ասել: Ոչ թե խմբով, ինչ-որ պահի ոտքի կանգնած բարևել  ուսուցչին` բարև ձե~զ, այլ կենդանի, անմիջական` ինչպես կյանքում` տեսա՛ր` բարի՛ լույս:

Ուզո՞ւմ ենք բոլորս իրար բարեմաղթել, խնդրեմ, խաղանքգ

Բարի լույս, ես Մարիամն եմ

Սաները կանգնում են շրջանաձև կամ կիսաշրջան: Թևերն արմունկներից ծալում ենք այնպես, որ ուղիղ անկյուն ստացվի, ձեռքերի ափերը դեպի վեր:    Խաղացողներից մեկը ձեռքով թույլ հարվածում է աջ կողմի կանգնած խաղացողի ձախ ձեռքին (իր և կողքինի ձեռքով ծափ է տալիս)  և նրա անունը տալով` բարի լույս մաղթումգ

_Արտա’կ, բարի լույս, ես Մարիամն եմ:

Արտակը նույն կերպ ծափ է տալիս իր աջ կողքին կանգնածխաղացողի հետգ

_Արմինե՛, բարի լույս, ես Արտակն եմ:

Խաղն ավարտվում է, երբ շրջանն է ավարտվում:

Սկզբում խաղը դանդաղ կընթանա, հետո աստիճանաբար ավելի ռիթմիկ ու ավելի դինամիկ   կդառնա:

Մի քանի օրից խաղին բարեմաղթանքներ ենք ավելացնումգ

_Բարի՛ լույս, Արտա՛կ, ես քեզ ուրախ խաղեր եմ ցանկանում:

•  Նույն բանն անում են  իրար գնդակ փոխանցելով  և «իրար անուն դնելով» :

_Բարի՛ լույս, Մարինե՛, դու խնձոր ես:

_Բարի՛ լույս, Հեղինե՛, դու փուշ ես:

Խաղը մի պայման ունի` չենք վիրավորում և չենք վիրավորվում:

Բարև,  ես…

Խմբում բոլոր երեխաները  և դաստիարակը իրենց ձեռքով պատրաստած տիկնիկ են  ունենում:

Խաղավարը և երեխաները իրենց ձեռքերին հագցնում են  իրենց տիկնիկները, մի ձեռքով սեղմում են իրենց տիկնիկի ձեռքը և որպես այդ տիկնիկ՝ ներկայանում, ինչպես ուզում են:

Օրինակ՝

-Բարև, ես Սաթիկն եմ և սիրում եմ երգել:

-Բարև, ես  շնիկն եմ, ոչ մեկին չեմ կծում:

-Բարև, ես  ծաղրածուն  եմ և գունավոր թշիկներ ունեմ:

Հաճելի խոսքեր

Խաղավարը բոլոր խաղացողներին նախապես առաջարկում է հիշել ու մտքում պահել փաղաքշական, հաճելի  խոսքեր  կամ բարեմաղթանքներ: Եթե անհանգստանալու պատճառ չկա, խաղացողներին առաջարկում ենք  հիշել այն արտահայտություններից մեկը, որ իրենց սիրելիս ասում են հարազատները: Խաղացողները բաժանվում են երկու հավասար խմբի: Մի խմբի անդամները նստում են շրջանաձև շարված աթոռներին: Մյուս խմբի անդամները կանգնում են նրանց գլխավերևում:

Կանգնածը իր դիմաց նստածի ականջին շշնջում է իր մտապահած խոսքերը, անցնում է հաջորդ նստածին ու նրա ականջին ասում նույն խոսքերը: Այսպես մեկ – մեկ անցնում է ժամացույցի սլաքի ուղղությամբ, մինչև շրջան նավարտվում է, ինքը հասնում է իր առաջին ընկերոջը, ու գլխավերևում խաղի սկզբում կանգնած էր: : Այդպես վարվում են բոլորկ կանգնածները:

Երբ շրջանն ավարտվում է, կանգնածները նստում են աթոռներին, նստածները կանգնում: Հիմա նույն բանն անում են կանգնածները, իսկ նստածները լսում են:

Գնացք

Խաղացողները շրջանաձև նստում են:  Սկզբում «գնացքը» վագոններ չի ունենում, և նա, ում  «շոգեքարշ» են ընտրում, «երթևեկում» է շրջանով և բարձր բղավում` չո՜ւք-չո՜ւք-չո՜ւք, (կարող է գնացքի թեմայով երգ հնչել): Հետո շոգեքարշը «ձանձրանում  է» և մոտենում ցանկացած խաղացողի՝ ասելով.

-Գնա՛ցք, չուք-չուք-չուք,- և տալիս է իր անունը:

Օրինակ`

_Գնա՛ցք, չուք-չուք-չուք, ես Արմանն եմ:

Այն երեխան, ում մոտեցել է «շոգեքարշը», ի պատասխան տալիս է իր անունը  (ասենք՝ Հասմիկ) և դառնում շոգեքարշ, իսկ Արմանը` առաջին վագոն: Մի վագոնանի գնացքը շարժվում է և մոտենում  որևէ խաղացողի:

_Գնա՛ցք , չուք-չուք-չուք, ես Հասմիկն եմ:

Նրանց նոր միացած երեխան դառնում է շոգեքարշ, մյուսները` վագոն:  Այսինքն` ամեն նոր միացած երեխա դառնում է շոգեքարշ, հները` վագոն:

Խաղը շարունակվում է այնքան ժամանակ, մինչև որ գնացքին կմիանան բոլոր երեխաները:

Մուկ-մատները

Հնչում է համապատասխան երաժշտություն: Երեխաները իրենց մատները մկների են վերածում և դրանցով կամաց- կամաց

«վազվզում» սեղանի վրա: Հետո վազքն ասիճանաբար արագացնում են: Այնուհետև «վազվզում» իրենց ծնկներին, հետո` կողքինի ծնկներին:

Մատներով զգացածդ  ցույց տուր

Խաղում են զույգերով: Հնչում է աշխույժ  խաղարկային երաժշտություն: Խաղացող զույգերը նստում են իրար դիմաց: Խաղավարի օրինակով խաղում են մատներով` ցույց են տալիս, թե ինչպես են իրենց ձեռքերը  ուրախությունից  թռվռում սեղանի վրա, պարում են, հրում իրար, կծում մեկ մեկու,  չարություններ անում, սեղմվում իրար և դողում վախից, ծալվում-չոքում են…

Մենք քեզ երկինք ենք տալիս

Խաղացողները բաժանվում են երկու խմբի: Մի խումբը երկինք է, մյուսը` ծով: Խմբերը կանգնում են իրար դիմաց`  իրարից 4-5 մետր հեռու: Առաջին խումբը (ասենք` երկինքը)   ռիթմիկ քայլերով մոտենում է դիմացի խմբին, կանգնում մոտ 1 մետր հեռու, տալիս է դիմացի խմբի առաջին անդամի անունը  և ձգվելով դեպի երկինք` այնտեղից նրա համար որևէ նվեր է «իջեցնում, նվիրում» ` ասելովգ

_Հասմի՛կ, մենք քեզ կայծակ ենք նվիրում:

Խումբը, ետ-ետ քայլելով, վերադառնում է իր տեղը: Նույն բանն անում է «ծովը», բայց   նվերը « ծովից է հանում»: Խաղավարը նախապես զգուշացնում է, որ նվերները դժվար են ձեռք բերվում, պետք է շատ ձգվել, չարչարվել:

« Ծովը» նվիրում է այնպիսի բաներ, որոնք ծովի հետ կապ ունեն՝  նավ, ջուր, ալիք, ավազ…: «Երկինքը» նվիրում է այնպիսի բաներ, որ հնարավոր է երկնքից իջեցնել (ամպ, արև, ինքնաթիռ, երկմաքար, լուսին …): Խաղն ավարտվում է, երբ բոլորը «նվերներ են ստանում»:

Խաղավարը կարող է օգնական խաղալ, օգնել այդ պահին դժվարացող թիմին: Կարևորն այն է, որ առավոտյան հնչեն բոլորի անունները, և խաղացողները ձգեն իրենց մկանները:

Ծափ ու հաշիվ

Խաղացողները ազատ շարժվում են: Նախապես պայմանավորվում են, որ ըստ խաղավարի ծափերի թվի՝  նրանք որևէ կենդանի կամ առարկա են դառնալու:

Լսելով խաղավարի մեկ ծափը` երեխաները դառնում են արագիլ, բարձրացնում են մեկ ոտքը, տարածում թևերը: Երկու ծափի դեպքում կարող են գորտեր դառնալ, երեքի դեպքում կրկին ազատ շարժվում են: Խաղավարը ծափերի հերթականությունը փոխում է:

Կարելի է նաև այսպես` մեկ ծափի դեպքում դառնում են պատառաքաղ, երկու ծափի դեպքում` թավա, երեքի դեպքում ազատ թռվռում են:

 Այլ խաղեր

Հրշեջները

Աթոռները դնում են շրջանաձև: Հնչում է երաժշտությունը, խաղացողները քայլում են աթոռների շուրջ: Երբ դադարում է երաժշտությունը, խաղացողը հագից հանում և այդ պահին իր  մոտի աթոռին է դնում որևէ հագուստ կամ ոտնաման: Այդպես շարունակվում  է 4-5 անգամ: Հետո հնչում է «կրակ» հրահանգը: Խաղացողները   արագ գտնում են տարբեր աթոռներին դրված իրենց հագուստն ու հագնում, ով առաջինը կհագնի, նա էլ կհաղթի:

 Արագիլներ

Գծում ենք մեծ շրջան, և բոլոր մասնակիցները կանգնում են շրջանի մեջ մեկ ոտքի վրա՝  ձեռքերը ծալած կրծքին: Շրջանի մեջ բոլորը մեկ ոտքին ցատկելով հրում են իրար և դուրս հանում շրջանից: Հաղթում է նա, ով վերջինն է մնում շրջանում:

 Ջուր, հող, օդ, կրակ

Խաղացողները նստում են շրջանաձև: Խաղավարը կանգնում է շրջանի մեջ:   Նա գնդակը գցում է խաղացողներից մեկին և ասում հող, ջուր, օդ բառերից  մեկը: Խաղացողը պետք է շատ արագ որևէ թռչունի, կենդանու կամ ձկան անուն տա՝ կապված իրեն ընկած անվան հետ: Խաղավարը երբեմն ասում է «կրակ»  բառը, այդ դեպքում պատասխանը պիտի լինի՝ վառվում է:   Հաղթում է ամենից քիչ սխալվողը:

Մեկ, երկու, երեք, անշարժացի՛ր

Խաղացողները ազատ քայլում են սենյակում: Խաղավարն ասում էգ

_Հիմա դուք գորտեր եք (կարող է ցանկացած կենդանու անուն տալ) և շարժվում եք գորտի նման: Երբ ես ծափ տամ և հրամայեմ՝  մեկ, երկու, երեք, գո՛րտ, անշարժացի՛ր, դուք պետք է անշարժանաք այն դիրքում, որում դուք կաք:

Խաղավարը արագ-արագ փոխում է կենդանիների անունները` խաղն ավելի ռիթմիկ դարձնելով: